Məmməd Əmin Rəsulzadə'nin doğum günü!

Mehmet Emin Resulzade (Azerbaycan dilində Məmməd Əmin Rəsulzadə; 31 Ocak 1884 - 6 Mart 1955) Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’nin kurucusu ve ilk Cumhurbaşkanı olmakla beraber Müsavat Partisi'nin kurucusu ve ilk lideri.

Babası Hacı Molla Alekber Resulzade, annesi ise Zinyet Zal’dır. İlk eğitim ve öğretimini ailesi yanında alan Mehmet Emin Resulzade, sonradan Teknik okula katılmıştır. 1902’de “Müslüman Gençlik” kurumunu kurmuştur. 1903’te ilk makalesi “Şark-i Rus” gazetesinde yayınlanmıştır. Sonradan “Hayat”, “İrşad”, “Terakki” ve başka gazetelerde makaleler yazmış, “Tekamül” (Bakü), “İran-i Nov” (Tahran), “Açık Söz” (Bakü: 1915-1917), İstanbul'da yayınlanan “Yeni Kafkasya” (1923-1928), “Azeri Türk” (1928-1929), “Odlu Yurd” (1929-1931) ve 1933-1939’da Berlin’de yayınlanan “Kurtuluş” dergilerinin ve “İstiklal” gazetelerinin kurucusu olmuştur. 1952'de ise Mehmet Emin Resulzade rehberliği ile “Azerbaycan” dergisi kurulmuştur.

İran’da kaldığı 1908-1911 döneminde meydana gelen Meşrute Harekatı sonrası isyancıların hürriyet ordusu Tahran’a girmiş ve İran’da meşrutiyet ilan edilmişti. Mehmet Emin, Tahran’da günlük çıkardığı Batılı tarzdaki ilk gazete olan “Yeni İran” (İran-ı Nov) gazetesinin müdürü ve başyazarı olmasına rağmen, bu girişimden vazgeçerek Türkiye’ye gelmiştir.

Mehmet Emin Resulzade’nin gazeteci kimliğinin dışında yazdığı birtakım kitaplar da yayınlanmıştır. Bunlardan biri olan "Azerbaycan Cumhuriyeti" adlı kitabını 1922'de Türkiye'de yayınlamıştır.

Rus-Japon Savaşı’nda Çarlık hükümetinin yenilmesi Rusya’daki diğer milletler arasında özgürlük hareketleri yaratmış olmasına rağmen, hükümet toparlanıp 1907 sonlarında bu tip siyasi faaliyetler gösteren kişileri izlemeye almıştır. Bu izlenenlerden biri olan Mehmet Emin Resulzade, 1908-1911 yılları arasında İran'da çalışıp, Settar Han harekatı ile yakından ilgilenmiştir.

1911-1913’de İstanbul’da Türk Ocağı’nda çalışmıştır. 1913 yılında Bakü’ye dönen Resulzade, yine basın alanında faaliyetlere devam ettiği gibi, Müsavat Partisi ile de siyaset yapmaya başlamıştır. 1918’deki Bolşevik Devrimi sonrasında meydana gelen otorite boşluğunda, 28 Mayıs 1918’de Azerbaycan’ın bağımsızlığını ilan etmiş, sonrasında Azerbaycan Milli Konseyi’nin başkanı olmuştur.

Toparlanan Sovyet Rusya’nın Kızıl Ordu’su 27 Nisan 1920’de Azerbaycan’a girerek, ülkeyi 1991’e kadar sürecek olan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti idaresine aldı. İşgal olayı sonrası tutuklanarak hapse atılan Mehmet Emin Resulzade’nin cezası, 1922 yılında Josef Stalin’in isteğiyle idam cezasından sürgüne çevrilmiştir. Sürgün hayatını; Türkiye’nin, Polonya’nın ve Almanya’nın bazı şehirlerinde geçiren Resulzade, Azerbaycan'ın bağımsızlığı uğrundaki çalışmalarına devam etmiştir.

Bir süre Nazilerle irtibat kuran Resulzade, Sovyet Ordusunda savaşan Azerbaycan Türklerinin esir düşmesi halinde Almanya’da Azerbaycan’ın bağımsızlığına tekrar kavuşması için Azerbaycan Lejyonları oluşturmuştur. Ancak Almanya’nın savaşı kaybetmesiyle dağıtılan Azerbaycan Lejyonları Avrupa’nın farklı ülkelerinde ve Türkiye’de yaşamaya devam etmişlerdir. 1947’de Türkiye’ye gelerek, 1949 yılında “Azerbaycan Kültür Derneği”ni kurmuştur. 6 Mart 1955 tarihinde Ankara’da son yolculuğuna uğurlandı ve Ankara Cebeci mezarlığına defnedildi.