Unutulmaz Ulu Türk!

Cavid Memmedli 22/10/2015

Biz Türk’üz... Vatanımız baştan-başa yer küresi,

Bayrağımız al güneştir, çadırımız gökyüzüdür!

Halil RZA ULUTÜRK

Bu yıl Ulu Türk şairimiz Halil Rza’nın 83. Yıl dönümüdür.  Şairimiz Halil Rza, 1932 yılında Ekim ayının 21’de Azerbaycan’ın Salyan şehrinde Pirebbe köyünde doğmuştur. İlk “Kitap” isimli şiirini 1948 yılında “Azerbaycan Pioneri” gazetesinde yayınlamıştır. 1949 yılında Azerbaycan Devlet Üniversitesi’nin filoloji Fakültesinin muhabirlik bölümüne başlamıştır. Üniversite döneminde Edebiyat Tarihi ilim adamı Cefer Hendanın, sonraları da şair Bahtiyar Vahabzade’nin yöntemindeki edebi dernekte, hem de Azerbaycan Yazarlar Birliğinde halk yazarı Mirze İbrahimov’un önderliğinde yapılan “Gençler Günü” çalışma kurslarına aktif olarak katılması Halil Rza’nın şairlik faaliyetine ciddi etki göstermiştir.

1954 yılında Azerbaycan Devlet Üniversitesi’nin mezunu olan Halil Rza çalışma hayatına “Azerbaycan Kadını” dergisinde başlamıştır. Bu dergide edebiyat görevlisi pozisyonunda çalıştığı yıllarda (1955-1957) matbaada bastırdığı yazılar ve şiirlerle edebiyat dünyasının dikkatini çekmiştir. 1954 yılında Halil Rza SSRİ Yazıcılar ittifakının üyesi seçilmiştir. İlk şiirleri “Bahar Geliyor” (1957) kitabında yayınlanmıştır. 1957 yılı Ağustos ayında Azerbaycan Yazarlar Birliği Halil Rza’yı Moskova’ya M. Qorki adına Dünya Edebiyat Enstitüsündeki iki yıllık edebiyat kursuna gönderdiler. Moskova’da tahsil aldığı yıllarda Rus şairi Samuel Marşak’ın evinde ve Yasnaya Polyana’da ünlü Lev Tolstoy’un hatıra müzesinde olması, Leninqrad’a (günümüzdeki adı Saint Petersburg) “Ermitaj” hazinesine topluca gitmişlerdir. Nazım Hikmet ve Şolohovla görüşmeleri genç şairin hatırasında derin izler bırakmıştır.

1959 yılında Halil Rza Bakü’ye döner ve Azerbaycan Devlet Pedagoji Enstitüsünde yüksek lisans öğrenimine devam etmiştir. Büyük şairimiz Halil Rza’ya 1986 yılında Azerbaycan Edebiyatının ilerlemesi için gösterdiği çabalar sonucunda “Emektar Sanat Çalışanı” ismi verilmiştir.

80’li yılların sonunda halk Azatlık Harekatı büyüdüğünde Halil Rza’nın gür sesi Azerbaycan’ın her yerinden duyuldu. Dağlık Karabağ toprağına tecavüz eden ermeni taşnaklarını ateşli çıkışlarıyla ifşa edip, onlara lanet okudu.

Yeter meydanı kanla suladılar,

Yurdumuzu dağıttılar.

Bakü’müzü azizleyelim,

Akreplerden temizleyelim.

Şöle versin bu lel, mercan,

Ermenisiz Azerbaycan!

 

Halil Rza Azatlık ruhlu Azerbaycan medeniyetine insanı bir bakış getirmiştir. Büyük şairimiz Halil Rza Azerbaycan edebiyatının görkemli temsilcisi, edebiyat tarihçisi, ilim adamı, cemiyet ve siyasi hayatın vazgeçilmezi, milli – demokratik harekatımızın ileri gelen sanatçısı, Azerbaycan Edebiyatının önemli yüzlerindendir.

Halil Rza “şüpheli şahıs” zannıyla takip edilip 1990 yılı 26 Ocak tarihinde SSRİ Devlet Tehlikesizliği çalışanları tarafından yakalanarak Moskova’daki Lefortovo hapishanesine gönderilmiştir. Ağır itham şairin iradesini kıramadı.  O, zindanda da azatlık uğrunda mücadelesini devam ettirdi.  8 ay 13 gün kendi çevresinden ve yakınlarından uzaklaştırılmıştır. Şair, ateşli kalbinin ışığında “Lefortovo Günlüğü” ne, 200’den fazla şiir, poema ve mektuplar kaleme aldı.  “Lefortovo Günlüğü” şairin kabul ettiği UluTürk takma adının kimliğidir.

Şeker hastası olan şairin sağlığı hapishanede daha da ağırlaşmıştır. 1990 yılı Ekim ayının 9’da trenle Bakü’ye getirilen Halil Rza, bir ay boyunca devam eden mahkeme prosüdüründen sonra özgür bırakıldı. Çok zayıf düşmüş şair fiziki halsizliğine, hastalığına rağmen beraat edip özgür bırakıldığı ilk günden itibaren yine Azerbaycan’ın istiklali uğrunda mücadeleye devam etmiştir.

1991 yılı Mayıs ayının 6’da şair “Türk Milleti Mükafatı”  adına layık görülmüştür. Bir yıl sonra da Azerbaycan Cumhuriyetinin Halk Şairi unvanı verilmiştir.

15 Nisan 1995 tarihinde Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev’in bildirgesiyle Azerbaycan Halkının Milli Mücadelesinde verdiği önemli hizmetlerinden dolayı Halk Şairi Halil Rza UluTürk  “İstiklal” madalyası ile  (ölümünden sonra) onurlandırılmıştır.

Aynı yılda, Türkiye Cumhuriyetinin Milli Şairi unvanına layık görülmüştür.

Unutulmaz Şairimiz Vatanperver Halil Rza’yı Rahmet, Minnet ve Saygıyla anıyoruz.

Yazan:  Aygün ÖZTÜRK