Unutulmaz Ulu Türk!
Cavid Memmedli 22/10/2015
Biz
Türk’üz... Vatanımız baştan-başa yer küresi,
Bayrağımız
al güneştir, çadırımız gökyüzüdür!
Halil
RZA ULUTÜRK
Bu yıl Ulu Türk şairimiz Halil Rza’nın 83. Yıl dönümüdür.
Şairimiz Halil Rza, 1932 yılında Ekim ayının
21’de Azerbaycan’ın Salyan şehrinde Pirebbe köyünde doğmuştur. İlk “Kitap” isimli
şiirini 1948 yılında “Azerbaycan Pioneri” gazetesinde yayınlamıştır. 1949 yılında
Azerbaycan Devlet Üniversitesi’nin filoloji Fakültesinin muhabirlik bölümüne başlamıştır.
Üniversite döneminde Edebiyat Tarihi ilim adamı Cefer Hendanın, sonraları da şair
Bahtiyar Vahabzade’nin yöntemindeki edebi dernekte, hem de Azerbaycan Yazarlar Birliğinde
halk yazarı Mirze İbrahimov’un önderliğinde yapılan “Gençler Günü” çalışma kurslarına
aktif olarak katılması Halil Rza’nın şairlik faaliyetine ciddi etki göstermiştir.
1954 yılında Azerbaycan Devlet Üniversitesi’nin mezunu olan
Halil Rza çalışma hayatına “Azerbaycan Kadını” dergisinde başlamıştır. Bu dergide
edebiyat görevlisi pozisyonunda çalıştığı yıllarda (1955-1957) matbaada bastırdığı
yazılar ve şiirlerle edebiyat dünyasının dikkatini çekmiştir. 1954 yılında Halil
Rza SSRİ Yazıcılar ittifakının üyesi seçilmiştir. İlk şiirleri “Bahar Geliyor” (1957)
kitabında yayınlanmıştır. 1957 yılı Ağustos ayında Azerbaycan Yazarlar Birliği
Halil Rza’yı Moskova’ya M. Qorki adına Dünya Edebiyat Enstitüsündeki iki yıllık
edebiyat kursuna gönderdiler. Moskova’da tahsil aldığı yıllarda Rus şairi
Samuel Marşak’ın evinde ve Yasnaya Polyana’da ünlü Lev Tolstoy’un hatıra müzesinde
olması, Leninqrad’a (günümüzdeki adı Saint Petersburg) “Ermitaj” hazinesine topluca
gitmişlerdir. Nazım Hikmet ve Şolohovla görüşmeleri genç şairin hatırasında derin
izler bırakmıştır.
1959 yılında Halil Rza Bakü’ye döner ve Azerbaycan Devlet
Pedagoji Enstitüsünde yüksek lisans öğrenimine devam etmiştir. Büyük şairimiz Halil
Rza’ya 1986 yılında Azerbaycan Edebiyatının ilerlemesi için gösterdiği çabalar sonucunda
“Emektar Sanat Çalışanı” ismi verilmiştir.
80’li yılların sonunda halk Azatlık Harekatı büyüdüğünde
Halil Rza’nın gür sesi Azerbaycan’ın her yerinden duyuldu. Dağlık Karabağ toprağına
tecavüz eden ermeni taşnaklarını ateşli çıkışlarıyla ifşa edip, onlara lanet okudu.
Yeter meydanı kanla suladılar,
Yurdumuzu dağıttılar.
Bakü’müzü azizleyelim,
Akreplerden temizleyelim.
Şöle versin bu lel, mercan,
Ermenisiz Azerbaycan!
Halil Rza Azatlık ruhlu Azerbaycan medeniyetine insanı bir
bakış getirmiştir. Büyük şairimiz Halil Rza Azerbaycan edebiyatının görkemli temsilcisi,
edebiyat tarihçisi, ilim adamı, cemiyet ve siyasi hayatın vazgeçilmezi, milli –
demokratik harekatımızın ileri gelen sanatçısı, Azerbaycan Edebiyatının önemli yüzlerindendir.
Halil Rza “şüpheli şahıs” zannıyla takip edilip 1990 yılı
26 Ocak tarihinde SSRİ Devlet Tehlikesizliği çalışanları tarafından yakalanarak
Moskova’daki Lefortovo hapishanesine gönderilmiştir. Ağır itham şairin iradesini
kıramadı. O, zindanda da azatlık uğrunda mücadelesini devam ettirdi. 8 ay 13 gün kendi çevresinden ve yakınlarından
uzaklaştırılmıştır. Şair, ateşli kalbinin ışığında “Lefortovo Günlüğü” ne, 200’den
fazla şiir, poema ve mektuplar kaleme aldı.
“Lefortovo Günlüğü” şairin kabul ettiği UluTürk takma adının kimliğidir.
Şeker hastası olan şairin sağlığı hapishanede daha da
ağırlaşmıştır. 1990 yılı Ekim ayının 9’da trenle Bakü’ye getirilen Halil Rza,
bir ay boyunca devam eden mahkeme prosüdüründen sonra özgür bırakıldı. Çok zayıf
düşmüş şair fiziki halsizliğine, hastalığına rağmen beraat edip özgür bırakıldığı
ilk günden itibaren yine Azerbaycan’ın istiklali uğrunda mücadeleye devam etmiştir.
1991 yılı Mayıs ayının 6’da şair “Türk Milleti Mükafatı” adına layık görülmüştür. Bir yıl sonra da
Azerbaycan Cumhuriyetinin Halk Şairi unvanı verilmiştir.
15 Nisan 1995 tarihinde Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı
Haydar Aliyev’in bildirgesiyle Azerbaycan Halkının Milli Mücadelesinde verdiği önemli
hizmetlerinden dolayı Halk Şairi Halil Rza UluTürk “İstiklal” madalyası ile (ölümünden sonra) onurlandırılmıştır.
Aynı yılda, Türkiye Cumhuriyetinin Milli Şairi unvanına layık
görülmüştür.
Unutulmaz Şairimiz Vatanperver Halil Rza’yı Rahmet, Minnet
ve Saygıyla anıyoruz.
Yazan: Aygün ÖZTÜRK